Tytuł: Oświadczenie o Grupie Kapitałowej: Kiedy Jest Zbędne i Dlaczego? Analiza Prawna

Każdy wykonawca biorący udział w przetargach publicznych zna ten dokument – oświadczenie o przynależności lub braku przynależności do grupy kapitałowej. Składane często pod presją czasu, bywa traktowane jako kolejna formalność do odhaczenia. Co jednak w sytuacji, gdy w postępowaniu złożono tylko jedną ofertę? Czy brak tego oświadczenia może przekreślić szanse na zdobycie zamówienia? Czas rozwiać wątpliwości.

Jaki jest cel przepisów o grupie kapitałowej?

Zanim przejdziemy do szczegółów, przypomnijmy fundamenty. Celem regulacji dotyczących grup kapitałowych jest ochrona jednej z naczelnych zasad zamówień publicznych – zasady uczciwej konkurencji.

Obecnie obowiązująca ustawa Pzp z 11 września 2019 roku w art. 108 ust. 1 pkt 5 przewiduje obligatoryjne wykluczenie z postępowania wykonawców, którzy:

• należąc do tej samej grupy kapitałowej,

• złożyli odrębne oferty, oferty częściowe lub wnioski o dopuszczenie do udziału w postępowaniu,

• chyba że wykażą, że istniejące między nimi powiązania nie prowadzą do zakłócenia konkurencji.

Mówiąc prościej, ustawodawca chce zapobiec sytuacji, w której podmioty o wspólnym ośrodku decyzyjnym (jak spółka-matka i spółka-córka) składają w jednym przetargu kilka ofert, stwarzając jedynie pozory rywalizacji. Taka praktyka mogłaby prowadzić do sztucznego zawyżania cen lub ustalania warunków w sposób niekorzystny dla zamawiającego.

Obowiązek informacyjny wykonawcy

Aby zamawiający mógł zweryfikować powyższą okoliczność, na wykonawcę nałożono obowiązek informacyjny. Zgodnie z art. 109 ust. 2 ustawy Pzp, wykonawca, w terminie określonym przez zamawiającego, składa oświadczenie o przynależności do grupy

kapitałowej z innymi wykonawcami, którzy złożyli oferty w danym postępowaniu. Wraz z tym oświadczeniem może od razu przedstawić dowody na to, że jego powiązania z innym wykonawcą nie zakłócają konkurencji (tzw. mechanizm self-cleaning).

Kluczowy scenariusz: Co, jeśli w postępowaniu jest tylko jedna oferta?

Tu dochodzimy do sedna problemu. Wyobraźmy sobie sytuację, w której na otwarciu ofert okazuje się, że wpłynęła tylko jedna oferta (lub w danej części zamówienia – tylko jedna oferta częściowa).

W takim scenariuszu przesłanka wykluczenia z art. 108 ust. 1 pkt 5 Pzp w ogóle nie może zaistnieć. Dlaczego? Ponieważ nie ma co najmniej dwóch ofert złożonych przez podmioty z tej samej grupy kapitałowej. Nie ma więc ryzyka, że konkurencja została zakłócona przez powiązane firmy, skoro w grze jest tylko jeden zawodnik.

Logika jest prosta: nie można zakłócić konkurencji, jeśli tej konkurencji (w rozumieniu rywalizacji między podmiotami powiązanymi) po prostu nie ma.

Praktyczne konsekwencje: Czy zamawiający może wezwać do uzupełnienia oświadczenia?

Skoro w postępowaniu z jedną ofertą nie ma ryzyka zmowy, to oświadczenie o grupie kapitałowej traci swój praktyczny i prawny sens. Staje się dokumentem nieistotnym z punktu widzenia oceny oferty i wyniku postępowania.

W związku z tym:

1. Brak złożenia oświadczenia w takiej sytuacji nie może stanowić podstawy do wykluczenia wykonawcy ani odrzucenia jego oferty.

2. Wzywanie wykonawcy do uzupełnienia tego dokumentu staje się czynnością zbędną i przejawem nadmiernego formalizmu. Nie służy ono bowiem celowi, dla którego zostało wprowadzone – weryfikacji potencjalnego zakłócenia konkurencji.

Podsumowanie

Choć obowiązki formalne w zamówieniach publicznych należy traktować z najwyższą powagą, kluczowe jest rozumienie celu, jakiemu służą poszczególne regulacje.

• Oświadczenie o grupie kapitałowej ma chronić uczciwą konkurencję.

• Ryzyko jej zakłócenia przez grupę kapitałową pojawia się dopiero wtedy, gdy w postępowaniu złożono co najmniej dwie oferty od powiązanych ze sobą wykonawców.

• Jeśli w przetargu (lub jego części) wpłynęła tylko jedna oferta, oświadczenie to staje się dokumentem zbędnym, a jego brak nie powinien nieść za sobą negatywnych konsekwencji dla wykonawcy.

W LAUGRA wierzymy, że dogłębne zrozumienie przepisów to fundament bezpieczeństwa i skuteczności w świecie zamówień publicznych. Jeśli stoisz przed podobnym dylematem lub potrzebujesz wsparcia w złożonym procesie przetargowym, skontaktuj się z nami.